سینما روز _ ساخت سريال «نردبام آسمان» يك سال به طول انجاميد و ساخته محمدحسين لطيفي كه نخستين سريال تاريخي او محسوب مي‌شود، به هنگام ساخت شامل دو بخش كاشان و سمرقند بود كه صحنه‌هاي به دار آويخته شدن «صفدر» با بازي (حسن پورشيراري)، به بخش كاشان اختصاص داشت و به شيوه‌ي اچ دي (HD) تصويربرداري شده‌است.
گزارشی از پشت صحنه‌ي اين سريال در قسمت چهارم اين گونه روايت شده است:
«حاكم شهر كاشان به همراه خاتون، نديمه و عده‌اي از سربازان، نيزه به‌دست از نردبان بزرگي كه در پشت قلعه تعبيه شده است بالا مي‌روند؛ آنان قرار است از آن بالا كه شايد كمي به آسمان نزديك‌تر است، شاهد به دار آويخته‌شدن يكي از آزادي‌خواهان دوران غياث‌الدين جمشيد كاشاني به نام «صفدر» باشند كه دم آخر نيز آزادي‌خواهي را فرياد مي‌زند.
خاتون ايراني شهر كاشان، اساسا از به دار آويخته‌شدن صفدر ناراضي است و دوست ندارد اين صحنه را ببيند؛ او از روي مردمي كه در حمايت از صفدر در ميدان شهر كاشان جمع شده‌اند خجالت مي‌كشد.
صفدر را جلادان مي‌آورند، او با لباس‌هايي پاره و صورتي خون‌آلود از پله‌هاي محل اعدام بالا مي‌رود و مردم در حمايت از او فرياد اعتراض سر مي‌دهند. سربازان بعضي سواره و برخي ديگر پياده، سعي در آرام كردن مردم دارند و حاكم شهر از آن بالا كه شايد به آسمان نزديك‌تر است، سعي دارد خوشحالي خود را از مردمش مخفي كند.
«اگر حرفي براي گفتن داري بگو تا مردم فكر نكنند حكومت خلاف شرح مي‌كند ...»
اين جملاتي است كه در آخرين لحظات اعدام توسط داروغه خطاب به يكي از آزادي‌خواهان قرن هشتم هجري و دوره‌اي كه شاهرخ در آن پادشاهي مي‌كند، گفته مي‌شود.
كارگردان: «كات ...»
اين صداي محمدحسين لطيفي است كه با آرامشي خاص با بلندگويي كه برايش در نظر گرفته‌اند، به گوش ميرسد.
با فرمان توقف كارگردان، همگي از حركت مي‌ايستند و لطيفي يك‌بار ديگر فضاي صحنه را براي خاتون و حاكم (با بازي ماه‌چهره خليلي و حسين معلومي) شرح مي‌دهد.
قرار است هر بارنماهايي كه از چهره‌ي اين دو بربالاي برج گرفته مي‌شود، نزديك‌تر باشد و لطيفي از خاتون ميخواهد كه در يكي از همين نماها نگاهي زيركانه بر شوهر انداخته و شوهرش نيز خوشحالي خود را از اتفاقي كه در حال جريان است، مخفي كند.
بالاي برج هوا به شدت گرم است و بازيگران پس از اينكه به سختي از نردبان بالا مي‌روند، از تماشاي دكورهاي شهرك سينمايي غزالي از آن بالا به وجد مي‌آيند؛ اما ديري نمي‌پايد كه گرمي هوا براين اشتياق غلبه كرده و به شدت از عوامل طلب آب مي‌كنند.
***
دراين ميان ماه‌چهره خليلي با لباس‌هاي سنگيني كه بر تن و تاجي كه برسر دارد شرايط دشواري را تحمل مي‌كند. به گفته‌ي او، تا دو ـ سه روز پس از برسر گذاشتن تاج سر درد داشته است، اما حال به لباس‌هايش عادت كرده‌است.
خليلي ايفاگر نقش زن حاكم است كه دراين صحنه آبستن است و قرار است درصحنه‌هاي بعدي پسري بهنام «مهربان» را به‌دنيا بياورد كه در آينده همبازي «غياث» مي‌شود.
ماه چهره خليلي كه تحمل اين سختي‌ها را وظيفه‌ي خود مي‌داند، درباره‌ي نقش خود به عنوان شهربانوي شهر كاشان، مي‌گويد: حاكم آدم ظالمي است كه روي قياس‌الدين جمشيد كاشاني حساسيت بسيار دارد. حاكم مي‌ترسد كه مبادا غياث‌الدين، روزي عليه او به پا خيزد و براي همين به‌شدت كارهاي او را تحت نظر مي‌گيرد. از طرفي خاتون كه از بچگي قياس را مي‌شناسد و او را دوست دارد و حكيم (پدر غياث) نيز از دوستان خانوادگي آنها است، در طول قصه از قياس جمشيد كاشاني حمايت‌هاي بسيار مي‌كند.
وي كه علاوه بر «نردبام آسمان» در سريالهاي تاريخي درحال ساخت «درچشم باد»،«كلاه پهلوي» و«مختارنامه» هم بازي كرده‌است، هماهنگي و برنامه‌ريزي را عاملي براي پيش نيامدن مشكلات حضور همزمان در چهار سريال تاريخي مي‌داند.
ماه‌چهره خليلي درعين حال اذعان مي‌كند كه اين اتفاق براي حس و حال خود بازيگر بسيار سخت است و ادامه مي‌دهد: سوئيچ‌كردن بين نقش يك زن ايراني كامل در سريال «درچشم باد» و سپس ايفاي نقش خواهر مختار كه شخصيتي كاملا منفي است، به همراه بازي درنقش زني انگليسي در كلاه پهلوي كمي دشوار است؛ اما به هرحال اين كار ما است و بايد درست هم انجام شود.
اين بازيگر درعين حال به خبرنگار ايسنا مي‌گويد كه فرقي برايش ندارد كه در سريالي تاريخي بازي مي‌كند يا در سريالي كه قصه‌اي روز دارد، آن چه مهم است فيلمنامه است و پس از خواند سناريو نقش را انتخاب مي‌كند.
***
برخلاف ماه‌چهره خليلي كه حاكم شهر كاشان را آدم ظالمي مي‌داند، حسين معلومي ايفاگر اين نقش، حاكم كاشان را داراي شخصيتي متفاوت با حاكم‌هايي كه در اغلب فيلم‌ها و سريال‌ها ديده‌ايم، مي‌بينيد. او به خبرنگار ايسنا مي‌گويد: آقاي لطيفي اصرار داشتند كه نمي‌خواهند اين حاكم همانند بسياري از حاكم‌هايي كه تا به‌حال تصوير شده‌اند، خشن باشد. علتش هم اين است كه اين حاكم زن ايراني دارد و اين زن مسلمان خيلي به هنر و فرهنگ علاقه‌مند است. اين مساله باعث شده است حاكم كه به زنش هم علاقه‌ي بسياري دارد، به چنين مسائلي گرايش پيدا كند و در پايان سريال مي‌بينيم آن شخصيتي كه از حاكم انتظار داشتيم، صحيح نبوده است.
حسين معلومي كه در شش قسمت از اين سريال حضور دارد ادامه مي‌دهد: عليرغم اينكه حاكم يك‌بار غياث‌الدين جشميد كاشاني را مي‌گيرد و ميخواهد او را اعدام كند، اما او را به‌دلايلي مي‌بخشد؛ همچنين درنهايت اين خود حاكم است كه سرمايه‌گذاري مي‌كند تا غياث‌الدين جشميد كاشاني در سمرقند تحصيل كند.
به گفته‌ي اين بازيگر ساخت سريالهاي تاريخي به مراتب دشوارتر از سريال‌هايي است كه قصه روز دارند چرا بايد تاريخ درست ادا شود.
***
در سريال «نردبام آسمان» كه زماني با عنوان «نردبامي بر آسمان» معرفي مي‌شد، حسين لطيفي علاوه بر كارگرداني، ايفاي نقش هم مي‌كند.
او كه هنوز مقابل دوربين نرفته است، از اعلام اين خبر به عنوان يك كاركرد رسانه‌اي ياد مي‌كند.
لطيفي دراين باره مي‌گويد: از سر بدشانسي يا هر مقوله‌ي ديگري، پس از گريمي كه آقاي بابايي انجام دادند به اين نتيجه رسيديم كه بيش از همه خود من به چهره‌اي كه از تيمور لنگ به ثبت رسيده است شبيه شده‌ام و البته تنها در 3 ـ 4 دقيقه از اين سريال بازي دارم.
لطيفي بيشترين سختي را در بخش لحن و گويش تاريخي سريال «نردبام آسمان» متحمل مي‌شود و مي‌گويد كه تلاش مي‌كند با خطايي چند درصدي به موفقيتي در ارتباط لحن و گويش سريالهاي تاريخي برسد.
اين كارگردان سينما و تلويزيون كه آثار موفقي را در ارتباط مخاطب داشته است، براي نخستين‌بار كارگرداني سريالي تاريخي را تجربه مي‌كند. با اين حال سعي كرده است كه خودش را در «نردبام آسمان» حفظ كند و سبك و سياق متفاوتي را اختيار نكند.
لطيفي سعي كرده است سريالي را بسازد كه بيننده ارتباطش را با اثر قطع نكند و درعين حال از تاريخ هم دور نشود.
او مي‌گويد: رعايت اين دو ويژگي حد ميانه و تعادلي را طلب مي‌كند كه كار سختي است؛ دعا كنيد به زمين نخورم كه اگر به زمين خوردم حتما اجتناب‌ناپذير بوده است.
***
مدير هنري اين سريال ايرج رامين‌فر است كه علاوه بر خانه غياث‌الدين جمشيد كاشاني، دكورهايي چون دارالحكومه، مكتب‌خانه، مسجد، ميدان شهر كاشان، دروازه و بازار به همراه چندين لوكيشن فرعي را در فاز كاشان درنظر گرفته است.
در لوكيشن ميدان شهر كاشان كه به همين فاز كاشان اختصاص دارد، بخش‌هايي از لوكيشن دارالحكومه هم قابل رويت است و در حقيقت خاتون و حاكم از بالاي همين لوكيشن نظاره‌گر صحنه اعدام صفدر هستند.
***
طناب‌دار درست در وسط ميدان شهر كاشان بنا شده است و صفدر را با لباسي پاره و چهره‌اي خونين از شكنجه‌هايي كه متحمل شده‌است، پاي چوبه‌ي داري كه بر سكويي بلند برپا شده‌است، مي‌آورند. از ميان چهره‌اي كه به خون‌وخاك آغشته شده است، حسن پورشيرازي، بازيگر نقش صفدر را به سختي مي‌توان شناخت. حضور او در پاي چوبه‌ي‌دار با اين توضيح محمدحسين لطيفي همراه مي‌شود:
«داروغه از اسب پياده مي‌شود و به كنار صفدر مي‌آيد؛ او از صفدر ميخواهد كه حرف آخرش را پيش از اعدام بزند؛ درهمين حين صفدر بار ديگر مردم را به تقوا دعوت مي‌كند و برطناب دارد بوسه مي‌زند؛ در سمتي ديگر جمشيد براي مردم شروع به سخنراني مي‌كند كه اي مردم چرا مي‌گذاريد او را به دار بياويزند... »
نقش «داروغه» را محمدرضا داوودنژاد بازي مي‌كند كه بيش از دوماه با اين سريال همكاري دارد.
او نقشش را با جمله‌اي كوتاه اين گونه توضيح مي‌دهد: داروغه كاشان شهر را به لحاظ نظامي اداره مي‌كند.
داوودنژاد مشكلات بازي در سريالهاي تاريخي را غيرقابل مقايسه با سريال‌هايي كه قصه‌هاي روز دارند، مي‌داند و به خبرنگار ايسنا مي‌گويد: شرايط سريالهاي تاريخي بسيار سخت است. گرماي شديد هوا، لباس‌هاي ضخيم و غيره مشكلات بازيگران را دوچندان مي‌كند و دراين بين تنها عشق است كه آدم را نگه مي‌دارد.
در دكورهاي ميدان كاشان كودكاني كه به عنوان هنرور در صحنه حاضر شده‌اند با همان لباس‌هاي قديمي دنبال هم مي‌دوند و پسر نوجواني كه لباس كودكان قرن هفتم هجري را به تن دارد، كنار دكان هندوانه‌فروشي كه با حصير ساخته شده است، ايستاده و باديدن خبرنگاران و عكاسان با خنده مي‌گويد:
ـ «5 كيلو ... هزار»
ـ «سكوت ...»
صداي فرياد بلند حسن لبافي، دستيار اول كارگردان كه با استفاده از بلندگو بلندتر هم مي‌شود، 250 هنروري كه درنقش مردم عادي يا سربازان حاكم دور چوبه‌ي دار شده‌اند را به سكوت فرا مي‌خواند.
او كه محمدحسين لطيفي را با عنوان «حاج حسين» صدا مي‌زند، هربار كه صحنه را توضيح يا تذكري مي‌دهد، هيچ‌كس جرات حرف‌زدن ندارد.
***
از پشت صحنه‌ي سريال «نردبام آسمان»، فريادهاي حسن لبافي در اين روز با ورود عزت‌الله ضرغامي، رييس سازمان صداوسيما، دكتر ولايتي (مشاور تاريخي سريال) و حسين مظفر (رييس شوراي نظارت برسازمان صداوسيما) در پشت صحنه سريال همراه مي‌شود.
با اين حال لبافي بازهم براي رهبري گروه و توضيح صحنه با جديت فريادهايش را ادامه مي‌دهد كه همين مساله ضرغامي را به خنده مي‌اندازد.
صحنه‌ي آوردن حسن پورشيرازي پاي چوبه‌ي‌دار بايد هرچه سريع‌تر مقابل ميهمانان تصويربرداري شود و در نتيجه بر تكاپوي لطيفي و گروهش افزوده مي‌شود.
رييس صداوسيما و ميهمانانش پس از گفت‌وگويي با عوامل سريال «نردبام آسمان» به سرعت بر پله‌هاي دارالحكومه جاي مي‌گيرند و از آن جا نظاره‌گر صحنه هستند. حضور آنان در پشت صحنه با توضيحات محسن علي‌اكبري، تهيه‌كننده نيز توام است كه به آنان مي‌گويد «سكانسي كه شاهد تصويربرداري آن هستند شامل 140 تا 150 پلان است و تصويربرداري آن از روز گذشته شروع شده است.»
او توضيح مي‌دهد كه ريتم اين‌كار بسيار تند است و براي همين تعداد پلان‌هاي هرسكانس زياد است.
سرانجام صحنه به پايان ميرسد و ضرغامي و ميهمانانش پس از تماشاي صحنه تصويربرداري شده از طريق مونيتور، بازديدي كوتاه از ساير دكورهاي سريال «نردبام آسمان» دارند.
ضرغامي از علي اكبري مي‌پرسد كه آيا اين دكورها به سريال ديگري هم تعلق داشته‌اند و تهيه‌كننده پاسخ مي‌دهد كه خير، تمامي اين دكورها براي اين سريال ساخته شده‌اند.
بازديد ضرغامي از كوچه‌هاي تنگ سمرقند و كاشان با گفت‌وگويي كوتاه با بازيگراني چون حسن پورشيرازي، انوشيروان ارجمند، داريوش كاردان، برزو ارجمند، محمدرضا داوودنژاد و حسين معلومي همراه مي‌شود و حتي پورشيرازي به خنده مي‌گويد: كه شخص ديگري را دار بزنيد من براي اين كار وقت ندارم.
بازديد از لوكيشن‌ها براي خبرنگاران نيز فرصت مغتنمي است تا علاوه بر رييس سازمان صداوسيما به سمت دكتر ولايتي، حسين مظفر و حسن اسلامي‌مهر (رييس مركز سيما فيلم) بروند و پرسش‌هاي خود را با آنان در ميان بگذارند.
سرانجام بازديد به پايان ميرسد و همگي ساعتي را دكور رصدخانه دور هم جمع مي‌شوند.
***
خورشيد ظهر تابستان هواي گرم شهرك سينمايي غزالي را گرم‌تر از هميشه كرده است. درگوشه‌اي ديگر 250 تن از هنروران مشغول آماده‌كردن سفره‌هاي خود هستند. آنان طبق معمول در ازاي دريافت مبلغي بسيار ناچيز حاضر به تحمل تمامي اين سختي‌ها شده‌اند.
كبري بختياري، سرپرست گروه هنروران كه نمي‌داند مشكلات اين افراد را بايد به چه كسي بگويد، خاطر نشان مي‌كند كه اين مشكلات تنها به پروژه‌ي «نردبام آسمان» محدود نمي‌شود، بلكه در تمام فيلم‌هاو سريال‌ها به اين هنروران توهين مي‌شود.
او مي‌گويد: به هنروران عنوان سياهي لشگر را مي‌دهند؛ درحالي كه مدتي است اين نام عوض شده است. به غذايشان نمي‌رسند؛ گاه از صبح تا ظهر يك ليوان آب به دستشان نمي‌دهند. هنروران سريال‌ها در ازاي دريافت روزي تنها 3000 تا 3500 تومان بايد اين همه مشكل را متحمل شوند. »
منبع: خبرگزاری ایسنا
