عاشورا در تلویزیون و سینما

اهالي فوتبال و سينما هم، همگام با ساير مردم خداجو و متدين ايران در مراسم سوگواري حضرت ابا عبدا...الحسين شركت مي‌كنند و از بركات معنوي اين محافل و مجالس بهره‌مند مي‌شوند. آنهايي كه جزء اهالي محله نازي‌آباد هستند، حتما با هيات عزاداري كه توسط امير قلعه‌نوعي و دوستانش برپا شده، آشنايي دارند. اين هيات كه هيات سيدالشهدا نام دارد، همه ساله پذيراي ورزشكاراني است كه با حضور گسترده در اين مراسم عواطف و احساسات مذهبي‌شان را به نمايش مي‌گذارند. اما اهالي سينما و تلويزيون به گونه ديگري دين خودشان را به سالار شهيدان ادا مي‌كنند. آنها با ساخت فيلم و سريال و ايفاي نقش در كارهاي مذهبي، مخاطبان انبوه اين دو رسانه را با مفاهيم والا و ارزشمند عاشورايي آشنا مي‌كنند. در اين مطلب مروري داريم بر آثار مهمي كه اين توفيق را داشته‌اند تا گوشه‌هايي از عظمت و شكوه فرهنگ ايثار و مقاومت حسين و يارانش را به نمايش بگذارند كه در اين شماره به سريال‌ها و فيلم‌هاي سينمايي خاطره‌انگيز در ماه محرم خواهد پرداخت.شب دهموقتي نام «‌شب دهم» را مي‌شنويد ياد چه چيزي مي‌افتيد؟ احتمالا بعضي‌ها ياد ترانه محبوب و خاطره‌انگيزش مي‌افتند كه در تيتراژ پاياني سريال پخش مي‌شد: « مستم از جام تهي حيراني... باده نوشيده شده پنهاني.»بعضي‌ها هم ياد خاطره نوروز سال 80 مي‌افتند و شب‌هايي كه پس از ديد و بازديدهاي نوروز همه به صفحه تلويزيون خيره مي‌شدند و ماجراهاي «حيدر خوش مرام» را دنبال مي‌كردند. بعضي‌ها هم ياد نقش‌آفريني‌هاي درخشان كتايون رياحي، رويا تيموريان و حسين ياري مي‌افتند كه يكي از بهترين بازي‌هايشان را در اين سريال ارائه دادند. همان طور كه گفته شد اين سريال در عيد نوروز مصادف با ايام عزاداري حضرت امام حسين(ع) پخش مي‌شد. بنابراين مديران شبكه اول تلويزيون از سال پيشش به اين فكر افتادند كه سريالي را روي آنتن بفرستند كه هم بنا به اقتضاي حال و هواي تعطيلات نوروزي جذاب باشد و هم آموزنده و مناسب با ايام سوگواري. حاصل اين برنامه‌ريزي شد سريالي به اسم «شب دهم»‌ كه انصافا هر وي‍ژگي را داشت. بخشي از جذابيت سريال به خط اصلي قصه برمي‌گشت كه ماجراي عشق و دلدادگي پرسوز و گداز حيدر خوش‌مرام يكي از لوطي‌هاي محلات تهران قديم را به شاهزاده‌اي قجري نشان مي‌داد. او حسابي دلباخته شاهزاده خانم شده بود و مي‌خواست هر جور كه شده او را به چنگ بياورد. همان طور كه به ياد داريد نقش حيدر را حسين ياري بازي مي‌كرد و نقش شاهزاده را كتايون رياحي، رويا تيموريان، محمود پاک‌نيت، ثريا قاسمي، پرويز فلاحي‌پور، حسين آقابيک، آتش تقي‌پور و پرويز پورحسيني از ديگر بازيگران اين سريال بودند.شاهزاده قبول كرد كه «بله» را به خواستگارش بگويد. اما براي بله گفتن،‌ يك شرط هم گذاشت اين‌كه حيدر به مدت ده شب در شهر تهران تعزيه اجرا كند. حيدر مجبور شد رو در روي ماموران حكومت بايستد تا بتواند رضايت دختر موردعلاقه‌اش را جلب كند. ادامه ماجرا را هم كه حتما به خاطر داريد.حيدر از آزمون عشق زميني سربلند بيرون آمد و گام در مسير عشقي آسماني نهاد. او به يك مبارز انقلابي بدل شد و همچون مولايش؛ اباعبدا...الحسين در برابر ظلم و ظالم قد علم كرد.مصائب دوشيزه (مسعود اطيابي)مسعود اطيابي در اين فيلم مي‌خواهد بگويد فقط شيعيان و مسلمانان نيستند كه از امام حسين(ع) الگو مي‌گيرند. خيلي از پيروان ديگر اديان هم مثل مسلمانان، سالار شهيدان را دوست دارند. آنها به قدرت معنوي اين حضرت اعتقاد دارند تا آن‌جا كه در مراسم عزاداري‌اش شركت مي‌كنند و براي آن كه دعاهايشان اجابت شود، نذر امام حسين(ع) مي‌كنند. فيلمساز مي‌خواهد از گفتگوي اديان صحبت كند و اين كه آنها با هم ريشه‌هاي مشتركي دارند. مصائب دوشيزه به باورهاي عاشورايي يك اقليت ديني در ايران مي‌پردازد. يكي از سكانس‌هاي تاثيرگذار فيلم، جايي است كه يك پسر جانباز مسلمان (امين) روي ديوار كليسا طرح حضرت مسيح را مي‌كشد و در خانه دختر مسيحي (ژانت)‌ سفره نذري امام حسين (ع)‌ پخش شده است. يكي از شخصيت‌هاي خوب داستان هم مادر مسيحي است كه بچه‌دار نمي‌شده و بالاخره در مراسم تاسوعا و عاشورا نذري براي ائمه مسلمانان مي‌كند كه پذيرفته مي‌شود و صاحب يك دختر مي‌شود. به خاطر اين هر سال دوست دارد در مراسم باشكوه تاسوعا و عاشورا شركت كند و غذاي نذري بدهد و با اين كار به ياد اين اتفاق خوش يمن بيفتد. ديگر شخصيت محوري داستان دختر خانواده (ژانت)‌ است كه از خانواده‌اش خواهش مي‌كند كه مراسم را برپا نكنند، براي اين‌كه دوست ندارد خانواده شوهرش كه مسيحي هستند و در دين خود افراد مذهبي به شمار مي‌روند شاهد نذر خانواده دختر براي مذهب ديگري باشند. پدر، مادر و دايي ژانت هم با آن كه مسيحي‌اند، از دوستداران امام سوم شيعيان هستند. آنها از شب‌هاي محرم و نذر و نياز اين شب‌ها خاطرات زيادي دارند و اين‌ها را به ژانت منتقل مي‌كنند.در «مصائب دوشيزه»، پوريا پور‌سرخ، مهدي پاكدل، بهنوش طباطبايي و...به ايفاي نقش پرداخته‌اند.پريدخت (مقدم)اين سريال دو سال پيش، همزمان با ايام محرم از تلويزيون پخش شد. پريدخت را مي‌توان در ژانر تاريخي و مذهبي دسته‌بندي كرد. چرا كه هم به وقايع و شخصيت‌هاي تاريخي مي‌پرداخت و هم اعتقادات مذهبي مردم آن روزگار را در برخورد با حوادثي چون مسئله كشف حجاب و فاجعه مسجد گوهرشاد مشهد نشان مي‌داد. آنها كه پريدخت را ديده‌اند، قصه آن را به خوبي به ياد مي‌آورند.پريدخت، دختر حاج ميرزا يكي از سرشناسان مؤمن شهر است و در سال 1314 كه از او خواستگاري مي‌شود، او بايد يكي از دو خواستگارش را انتخاب كند. بعد پريدخت را در سال 1320 – يعني زماني كه رضاشاه به جزيره موريس تبعيد مي‌شود – مي‌بينيم و در مقطع سوم، پريدخت را در سال 1334 در زمان سلطنت پهلوي دوم يعني دوران بعد از کودتاي 28 مرداد در سال 1334 مشاهده مي‌كنيم كه همراه با زندگي او، 20سال وقايع اجتماعي – سياسي ايران عصر پهلوي اول و دوم مرور مي‌شود.پدر پريدخت يكي از دوستداران حضرت امام حسين(ع)‌ بود و پريدخت خاطرات باشكوهي از مراسم عزاداري تاسوعا و عاشورا داشت. او كه زني مظلوم و رنج ديده بود، مفاهيم عاشورايي را به خوبي درك كرده بود. به همين دليل دوست داشت فرزندانش در مقابل ظلم بايستند و در فرو ريختن بناي ظلم دستگاه ستمشاهي سهيم باشند.نقطه قوت سريال، حضور ستارگان بيشماري بود كه بيشتر آنها از دنياي سينما به تلويزيون آمده بودند و براي اولين بار با يكديگر همبازي شده بودند. علي مصفا (نادر)‌، ليلا حاتمي(پريدخت)، كامبيز ديرباز(نصرت) و داريوش ارجمند (پهلوان)‌ بازيگراني بودند كه در موفقيت اين سريال نقش زيادي داشتند. سريال پريدخت تيتراژ پاياني متفاوت و منحصر به‌فردي داشت. چهره پريدخت در ابتدا خندان بود و كم‌كم لبخندي كه اول روي صورتش نقش بسته بود، محو مي‌شد و به جاي آن اشك جاري بر گونه و چهره‌اي بدون لبخند جلوه‌گري مي‌كرد.دست‌هاي خالي (ابوالقاسم طالبي)اين فيلم سينمايي نيز تاكنون چندين بار از تلويزيون پخش شده است. نام فيلم از يكي از ديالوگ‌هاي زنده ياد خسرو شكيبايي (امير حسين)‌ گرفته شده است. او در جايي مي‌گويد كه خودش را ديوانه حسين مي‌داند اما اعتراف مي‌کند که در برابر عظمت او، دست‌هايش خالي است. امير حسين يك جانباز از جنگ برگشته است. يك عده كه نمي‌توانند زلالي و پاكي امير حسين را تحمل كنند، مدام برايش توطئه چيني مي‌كنند. اما امير حسين شفاي پسر همين آدم‌ها را از خدا طلب مي کند و آن پسر که به کما رفته بود، در آخرين لحظات چشم‌هايش را باز مي کند.در اين فيلم صحنه‌هاي با شكوهي از حضور خانواده امير حسين در مراسم عزاداري امام حسين(ع) را مي‌بينيم. اگر چه شخصيت اصلي فيلم «امير حسين» است؛ اما مفاهيم عاشورايي نقش پر رنگي در داستان فيلم دارند. دشمن امير حسين مي‌خواهد دختر او را به اتهام قتل مجازات كند. اما به اين شرط كه او بتواند شفاي پسر بيمارش را از امام حسين(ع) بگيرد، حاضر به گذشت مي‌شود. اميرحسين يك شبانه روز دعا مي‌كند و سرانجام معجزه رخ مي‌دهد و پسر حالش خوب مي‌شود. بنابر اين گره فيلم به دست «امير حسين»‌ و با توسل او به امام سوم شيعيان باز مي‌شود.مختارنامه (داوود ميرباقري)اين سريال احتمالا اوايل سال آينده پخش خواهد شد. مختارنامه عظيم‌ترين و پرهزينه‌ترين سريالي است كه تا كنون درباره قيام كربلا ساخته شده است. اين مجموعه شامل 700 سكانس است و فيلمبرداري آن در آران، بيدگل، تهران، آبادان، شوشتر، شهريار، ورامين، تاکستان، قزوين و شاهرود انجام شده‌است. در سريال «مختارنامه» 110بازيگر اصلي و 400 بازيگر فرعي بازي مي‌کنند. «مختارنامه» پيرامون زندگي و قيام مختار ابوعبيد ثقفي به نويسندگي داوود ميرباقري است. اين سريال به داستان مختار ثقفي ملقب به ابواسحاق، که پس از حادثه عاشورا به خونخواهي برمي‌خيزد، مي‌پردازد. همزمان با دعوت مردم كوفه از «امام حسين(ع)» ، مختار و مردم قبيله‌اش به طرفداري از امام، حركت خود را آغاز مي‌كنند اما عبيدا...بن زياد مختار را دستگير و روانه زندان مي‌كند. به اين ترتيب، وي در روز عاشورا در زندان بود. بعد از آزادي از زندان، با شعار يا ثارا... به خونخواهي «امام حسين(ع)» قيام مي‌كند.روز واقعه (شهرام اسدي)معروف‌ترين و مهم‌ترين فيلمي است كه تا كنون درباره واقعه عاشورا ساخته شده است. ويژگي بارز فيلم، اين است كه مستقيما به اتفاقات روز عاشورا مي‌پردازد. سينمادوستان حتما مي‌دانند كه ابتدا قرار بود نقش «راحله» را «هديه تهراني»‌ بازي كند. او حتي براي اين نقش تست گريم هم داد. اما بعدها اين نقش به «لادن مستوفي»‌ رسيد. روز واقعه بر اساس نوشته «بهرام بيضايي» در سال 1373 با بازي «عليرضا شجاع‌نوري»، «لادن مستوفي»، «عزت‌ا... انتظامي»، «جمشيد مشايخي» و ... ساخته شد. موسيقي خاطره انگيز، بازي‌هاي‌روان، فيلمنامه منسجم و كارگرداني ماهرانه فيلم از جمله عواملي بودند كه موجب شدند روز واقعه به يك اثر ماندگار و جاودانه مبدل شود.منبع-خانواده سبز